HOME - Targi wystroju domu i aranżacji okna

Z tkalni do szwalni - o tkaninach tapicerskich i dekoracyjnych

Historia lnu jako rośliny, której włókien używano początkowo prawdopodobnie do zszywania skór lub jako sznurka, sięga neolitu (ok. 7500 p.n.e.). Liczne wzmianki w literaturze różnych kultur, a także odkrywane przez archeologów artefakty sytuują len wśród najstarszych towarzyszących człowiekowi roślin. Dotyczy to także obszaru współczesnej Polski – resztki tkanin lnianych z odkrywek archeologicznych zachowały się do dziś; zdaniem archeologów pochodzą sprzed co najmniej 1500 lat. Len to ok. 200 występujących na różnych kontynentach gatunków. W Polsce w postaci uprawnej, lub rzadziej zdziczałej, spotkać można 6 gatunków lnu. W niniejszym tekście zajmę się głównie tekstylnym przeznaczeniem lnu zwyczajnego, choć wspomnieć należy o zastosowaniu lnu w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym, kosmetycznym czy budowlanym.

Len jako roślina włóknista daje możliwość pozyskania włókna do produkcji przędz, a następnie tkanin. Ze środkowej części łodygi pozyskuje się włókno długie, do produkcji wysokiej jakości przędz czesankowych, osnowowych i wreszcie tkanin. Z części wierzchołkowej i korzeniowej pozyskuje się włókno krótkie, do produkcji przędz zgrzebnych, wątkowych.

Len zbierany jest w lipcu. Aby zachować pełen potencjał każdej rośliny, len wykopuje się wraz z korzeniami, gdyż włókna lniane znajdują się także w korzeniach. Zbiory dokonywane są przez mechaniczne grubery, które wyciągają, a następnie układają len na polu. Kolejny etap to proces roszenia: len wystawiony jest na wilgoć. Len, który jest rozłożony na polu, wystawiony jest na działanie deszczu, rosy oraz słońca przez kilka tygodni .Na tym etapie włókna zyskują swój specyficzny kolor przez interakcję z glebą, deszczem i słońcem. Len jest regularnie obracany, aby wyschnąć oraz być poddanym roszeniu w równym stopniu. Gdy len jest wyroszony i wysuszony, zbiera się go z pola w snopach. Następnie poddawany jest międleniu oraz czesaniu. Włókna lniane oddzielane są od łodyg. Surowe włókna lniane są czesane oraz przekształcane w kilku stopniach tak, aby powstały bardzo drobne włókna gotowe do nawleczenia na przędzę. Przygotowane szpule lnu dostarczane są następnie do tkalni.

Jako końcowy produkt otrzymujemy tkaniny z przeznaczeniem odzieżowym, na użytek domowy (pościele, obrusy, dekoracje), tapicerskim oraz przemysłowym (technicznym). W mojej pracy najczęściej stykam się z tkaninami dekoracyjnymi i tapicerskimi, dlatego dalej skupię się na tej grupie tkanin lnianych. Zyskują one coraz więcej zwolenników w Polsce, choć „branża” twierdzi, że nadal stanowczo za mało.

Zanim przejdę do omówienia moich „rynkowych” obserwacji lnu, opinii i sugestii użytkowników, wspomnę jeszcze o procesach wykańczania, którym poddawane są tkaniny lniane, zanim trafią do sieci dystrybucji.

Stonewashed to prawdopodobnie najbardziej popularna metoda wykańczalnicza polegająca na zmiękczeniu tkaniny i nadająca jej vintage’owego charakteru. Warto wiedzieć, że często prany len zyskuje na miękkości

Barwienie – proces barwienia polega na połączeniu włókna z barwnikiem przy udziale barwników reaktywnych. Otrzymany kolor jest jednolity na całej długości tkaniny oraz ma odpowiednie parametry odporności na pranie. W dobrych salonach dekoracji oraz w sklepach z tkaninami dostępne są tkaniny lniane w rozbudowanej gamie kolorystycznej od naturalnych, najczęściej kojarzonych z lnem kolorów, po odcienie zieleni, czerwieni, granatu i wiele innych.

Drukowanie – najczęściej stosuje się druk cyfrowy umożliwiający wykonanie nadruku nawet pojedynczych grafik bez ograniczeń technicznych lub druk pigmentowy wykorzystujący pastę pigmentową nanoszoną za pomocą sitodruku.

Warto też wspomnieć o tkaninach lnianych malowanych ręcznie, często z motywami ludowymi lub z wzorami znanych projektantów.

Trzeba w tym miejscu powiedzieć, że len jest bardzo dobrym nośnikiem dla druku. Połączenie wysokiej jakości tkaniny lnianej i dobrego druku daje zaskakujące efekty, len nie traci na swojej naturalności, a wzór pozostaje żywy i wyraźny.

Woskowanie – w sprzedaży dostępne są tkaniny lniane woskowane zarówno z przeznaczeniem na dekoracje okienne, obrusy czy poduszki, jak i na meble tapicerowane. Co daje wosk tkaninom lnianym? Wzmacnia, podwyższa gramaturę, impregnuje, a także nadaje szlachetny połysk.

Warto dodać, że tkaniny lniane ozdabiane są także rozmaitymi haftami. Dotyczy to głównie sztuki ludowej, choć przetwarzane są również współczesne wzory oraz geometria, art deco, fauna i flora czy scenki rodzajowe.

Len jako tkanina droższa od jej choćby poliestrowych odpowiedników, a także bardziej wymagająca z punktu widzenia użytkowania i konserwacji stosunkowo rzadko pojawia się w projektach hotelowych, biurowych itp. (szczególnie w naszym obszarze geograficznym; na południu Europy tkaniny lniane są znacznie bardziej popularne). Dostępne są jednak także w Polsce tkaniny lniane zgodne z normami trudnopalności zarówno dla tkanin dekoracyjnych, jak i tapicerskich. W rozmowach o lnianych tkaninach trudno palnych z producentami z Włoch czy Hiszpanii pojawia się ciekawa rozbieżność w postrzeganiu tej materii. Tkanina lniana w wersji trudno palnej dla Włocha czy Hiszpana jest sztywna, twarda, nieprzyjemna, my w Polsce odbieramy to zupełnie inaczej: nadal mówimy o miękkim, dobrze układającym się, przyjemnym materiale.

Ekologia

Po len sięgamy najczęściej wspominając o jego naturalnym pochodzeniu. Klienci mówią o ekologii, naturalności, niektórzy (zwłaszcza użytkownicy lnianej odzieży czy pościeli) przywołują właściwości chłodzące, przewiewność, antyalergiczność.

Zacznijmy od ekologii.

Len jest w pełni biodegradowalny.

Uprawa lnu nie wpływa niekorzystnie na faunę i florę, a jego produkcja nie niesie szkodliwych dla środowiska skutków ubocznych. Użyźnia glebę i pomaga w jej rekultywacji.

Każda część rośliny lnianej, łącznie z korzeniami, jest wykorzystywana (do produkcji np. tkanin, oleju lnianego, wysokiej jakości papieru, płyt paździerzowych wykorzystywanych w przemyśle budowlanym i meblowym, paszy dla zwierząt).

Zdrowie

Badania Polskiej Izby Konopi i Lnu potwierdziły m.in. walory higieniczne tkanin lnianych, ich antyalergiczność, skłonność do wzmacniania systemu immunologicznego. Tkaniny lniane nie gromadzą na powierzchni ładunków elektrostatycznych. Włókno lnu zawiera w sobie ligniny, które są naturalnym absorbentem promieniowania UV.

Cechy użytkowe

Jedną z najważniejszych cech użytkowych lnu jest jego higroskopijność. Doświadczeni dekoratorzy, projektanci, krawcowe najczęściej informują swoich klientów, że tkanina z włókien naturalnych „pracuje”. Lniana zasłona w oknie tarasowym może nieznacznie zmieniać swoją długość w zależności od pory roku.

Higroskopijność lnu jest szczególnie istotna i pożądana w odniesieniu do wyrobów odzieżowych i pościelowych. Len pochłania do 25% wilgoci w postaci wody i pary wodnej, szybko oddaje wilgoć.

Poza tym len jest miękki, bardzo wytrzymały i odporny na tarcie suche i mokre. Podczas kolejnych cykli prania zyskuje na miękkości. Sztywna i gładka powierzchnia włókien lnianych powoduje, że len trudno się brudzi, a także nie ma skłonności do pillingu (nie mechaci się).

Len nie jest atakowany przez mole, grzyby ani bakterie. Jest również odporny na działanie wody morskiej.

Dlaczego zatem wybieramy go tak rzadko? Jakie argumenty podają klienci sięgający po np. poliestrowe zamienniki lnu?

Len się gniecie. Tak, to cecha, którą musimy zaakceptować, zwłaszcza w wypadku dekoracji okiennych. Zasłony lniane nie będą idealnie gładkie. Inaczej z mniejszymi elementami dekoracyjnymi, poduszkami, obrusem. Poszewki poduszkowe czy obrus łatwiej prasować. Zaleca się prasowanie w wysokich temperaturach 180–200°C, najlepiej lekko wilgotne, można też użyć pary.

Len jest drogi. Z tym argumentem łatwiej dyskutować przywołując chociażby trwałość lnu. Tkaniny lniane to tkaniny na lata, są mocne i wytrzymałe, a z biegiem czasu zyskują na uroku i szlachetności.

Len się kurczy. Kurczliwość tkanin lnianych jest podawana na dołączonej do nich specyfikacji. To zazwyczaj ok. 3%. Wybierając sprawdzonych dostawców/producentów otrzymujemy gwarancję uczciwego parametru w specyfikacji. Z resztą poradzą sobie dobra krawcowa i dekorator wnętrz.

Niektórym z nas tkaniny lniane kojarzą się ze zgrzebnością, czasami PRL-u, obszarami wiejskimi, folklorem. Niektórzy wskazują na ograniczoną kolorystykę tkanin lnianych. Inni podnoszą argumenty o wysokiej cenie, gnieceniu czy kurczliwości. Zachęcam wszystkich nieprzekonanych. Sprawdźcie dokładnie dostępną ofertę, porozmawiajcie z fachowcami, poczytajcie coraz liczniejsze wpisy, blogi, artykuły na temat lnu. Oferta jest naprawdę imponująca, a wiedza fachowców z branży coraz większa.

Na koniec krótka refleksja, myśl, która towarzyszy mi zawsze, gdy odwiedzam targi staroci, meblowe second handy, galerie.

Tkaniny z włókien naturalnych pięknie się starzeją. Przyjrzyjcie się wełnianym czy lnianym tkaninom, drewnianym lub wykonanym ze skóry przedmiotom. Takim już nienowym, używanym, dotkniętym zębem czasu. Zużywają się w sposób szlachetny i piękny, nawet po latach zachowują swój unikalny charakter.

Rafał Palczewski

Z sektorem wyposażenia wnętrz związany od 2015 roku. Zaangażowany w prowadzenie szkoleń z tematyki tkanin tapicerskich i dekoracyjnych. We wnętrzach stawia na tkaniny z włókien naturalnych, ze szczególnym naciskiem na len. Miłośnik folkloru (nie tylko polskiego) we współczesnym designie. Prowadzi firmę Altfabrics zajmującą się dystrybucją ekskluzywnych tkanin, tapet i dywanów czołowych brandów z Włoch, Hiszpanii i Rumunii.